De Cito-toets. Weet jij nog dat je hem moest maken op de
lagere school? Dat was best wel een ding. En dat is nog steeds zo. Sterker nog
van ijkpunt is het langzaam een afrekenmiddel geworden. “Daarvoor is de toets
in beginsel niet bedoeld”, zegt Anneke Blok, voorzitter raad van bestuur Cito.
“Een toets moet een hulpmiddel zijn die bijdraagt aan je ontwikkeling. Een
toets die laat zien waar je staat. Wat je vooral wel kan, in plaats van niet.”

Tekst: Xandra Derks

Exact vijftig jaar geleden is de Citotoets ontwikkeld door hoogleraar
psychologie Adriaan de Groot. Een pionier op zijn gebied om onderwijs
toegankelijk te maken voor elke laag van de bevolking. De verzuiling had in die
tijd sterke invloed op onderwijs: als zoon van de bakker was het logisch dat je
bakker werd ook al had je meer in je mars. De Groot ontwikkelde een meetinstrument
naar Amerikaans model dat iedereen gelijke kansen gaf. De toets heeft objectief
een voorspellend vermogen voor vervolgonderwijs na de basisschool. Tot 2014 was
het gebruikelijk dat leerlingen in het achtste schooljaar de Cito-toets maakten.
Daarna is het basisonderwijs bij de wet verplicht om de Eindtoets
Basisonderwijs af te nemen. Cito is één van de instituten die deze toets vormgeeft.
Daarnaast realiseren zij sedert vele jaren de wettelijke eindexamens voor het
VMBO, HAVO, VWO en MBO.

Meer dan de Citotoets
“Sinds 20 jaar is Cito geen overheidsinstelling meer”, vertelt Anneke. “Veel
mensen kennen ons van de Cito-toets. Toch doen wij veel meer. In de jaren ’90
waren we de eerste die bewezen digitale toetsen maakten. Terwijl niet eens
iedereen in het onderwijs over een computer beschikte. Vooruitstrevend en
innovatief dus. Wij profileren ons steeds meer als kennisorganisatie. Een leven
lang leren is tegenwoordig leidraad. Nog altijd is het onze missie om iedereen gelijke kansen te geven. Onze
adaptieve digitale toetsen zijn hier een goed voorbeeld van. Je krijgt vragen
voorgelegd op je eigen niveau. Het computerprogramma past zich naar iemands
niveau aan. Hierdoor is ieder kind succesvol. Dat toetsen voelen als een
examen, dat gevoel wil je niet creëren. Een toets moet veel meer als hulpmiddel
dienen. Zo is het leerlingvolgsysteem enkele decennia geleden ook ontstaan.

Innovatie
Nieuwe technieken en technologieën maken dat mogelijk. Ter illustratie. Laat
een kind op basis van plaatjes een verhaal via een mobiel of tablet zien.
Vervolgens laat je hem of haar vertellen wat het ziet. De woordenschat, opbouw
van zinnen en structuur van het verhaal vertellen alles over het niveau. Deze
manier van toetsing voelt natuurlijk aan. Ook onze Groeimeter is een voorbeeld
hoe je in korte tijd kunt zien of een kind iets beheerst als leerkracht maar
ook als leerling zelf.”

Prototype
Bij Cito worden nieuwe meetinstrumenten ontwikkeld als prototype. Bijvoorbeeld
in spelvorm of online, of met feedback tijdens een toets. Zo kan onderzocht
worden wat werkt en wat niet bijdraagt. Deze innovaties sluiten aan bij thema’s
in het onderwijs als digitalisering, gepersonaliseerd leren en leren op maat. Immers,
in iedere klas zitten kinderen die een eigen signatuur hebben, van niveau tot
hoogbegaafdheid of dyslexie. Hiermee proberen we een bijdrage te leveren aan
inzicht geven aan de ontwikkeling van alle leerlingen.”

Andere examens en toetsen
Naast onze wettelijke taken bieden we ook examens voor bedrijven en branches
aan. Denk daarbij aan examens voor scheidsrechters, wijnexamens, financiële
dienstverlening en installatie en techniek. Ook adviseren we bijvoorbeeld het
CBR over het theorie examen voor je rijbewijs. Daarnaast delen we software voor
toetsontwikkelaars. Cito is geprivatiseerd maar onze maatschappelijke
betrokkenheid is altijd in onze genen gebleven. Sinds 2016 ben ik voorzitter
van de raad van bestuur. Voorheen heb ik gewerkt als marketeer, op commerciële
posities en ben als laatste zes jaar directeur geweest van een educatieve
uitgeverij. Het is mijn taak om Cito meer in verbinding te laten zijn met de
omgeving, van stakeholders tot klanten. We gaan meer naar buiten kijken.

Uitnodiging
We nodigen 11 maart OKA-leden uit voor een bedrijfsbezoek. Bij Cito heeft
iedereen een gevoel. Misschien ben je benieuwd hoe je de Citotoets uit jouw
schooljaar nu zou maken. Of vraag je je af of je nog zou slagen voor je
MAVO-examen Nederlands. In het kader van ons 50-jarig bestaan houden we op zaterdag
16 maart een open dag. Je kunt dan onder meer oude Citotoetsen en examens
maken. Al hoop ik jullie eerst op 11 maart te zien want dan vertel ik wat we
allemaal nog meer doen dan het ontwikkelen van de Cito-toets.”